گفتاردرمانی به تنهایی مشکلم را حل میکند؟پیشرفت تکنولوژی و نگرانی خانواده ها بابت اختلالات گفتاری و گاه حس پیشرفت کند فرزندشان در گفتار با وجود مراجعه به گفتاردرمانی باعث سوالات بیشماری در انها در مورد گفتاردرمانی و استفاده از نوروفیدبک و سایر تکنولوژیها میگردد. در حوزه آسیب شناسی گفتار و زبان یا گفتاردرمانی با ادغام فناوریهای غیرتهاجمی، گامهای بلندی در جهت شخصیسازی و اثربخشی درمان برداشته است. دو فناوری لیزر درمانی کمتوان (LLLT) یا فوتوبایومدولاسیون (PBM)و نوروفیدبک (Neurofeedback)*، با مکانیسمهای عمل مجزا، به عنوان مدالیته های مکمل در کنار درمانهای استاندارد مطرح شده اند. این مقاله با رویکردی مروری، مبانی علمی، شواهد بالینی و چشم انداز آینده کاربرد این دو فناوری را در درمان اختلالات گفتاری بررسی میکند. یافته ها حاکی از آن است که PBMبا تأثیر بر کاهش التهاب و افزایش نوروپلاستیسیتی، و نوروفیدبک با آموزش خودتنظیمی مستقیم مغز، میتوانند در اختلالاتی چون آفازی، لکنت، دیزارتری و اختلالات صوت مؤثر واقع شوند. با این حال، نیاز به پژوهشهای بیشتر با حجم نمونه بالاتر و پروتکلهای استانداردشده احساس میشود و به هیچ عنوان جایگزین روشهای سنتی گفتاردرمانی و کاردرمانی نمیباشند.
گفتاردرمانی یا آسیب شناسی گفتار و زبان، شاخه ای از علوم توانبخشی است که به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات ارتباطی، درکی، صوت و بلع میپردازد.
فوتوبایومدولاسیون (لیزر درمانی کمتوان)
مکانیسم عمل PBM با تابش نور در طول موجهای قرمز و مادون قرمز نزدیک، موجب جذب فوتون توسط سیتوکروم سی اکسیداز میتوکندری میشود. این فرآیند، تولید آدنوزین تریفسفات (ATP) سلولی را افزایش داده و آبشاری از اثرات ضدالتهاب، ضدادم، تسریع ترمیم بافت و افزایش گردش خون موضعی را به همراه دارد. همچنین شواهد نوظهور نشان میدهد PBM ترانسکرانیال (tPBM) میتواند فاکتور نوروتروفیک مشتق شده از مغز (BDNF) را افزایش دهد و نوروپلاستیسیتی را در نواحی زبانی مغز تقویت کند.
کاربرد در گفتاردرمانی:
اختلالات نورولوژیک: در افراد مبتلا به آفازی یا دیزارتری ناشی از سکته مغزی، tPBM بر روی نواحی قشر پیشانی-گیجگاهی چپ (شامل ناحیه بروکا) با هدف بهبود بازیابی زبانی و وضوح گفتار به کار میرود.
اختلالات صوت: در موارد التهاب تارهای صوتی (لارنژیت)، نودولها، یا ادم رینکه، تابش موضعی PBM با هدف کاهش التهاب و تسریع ترمیم بافت استفاده میشود.
مدیریت دردهای دهانی-حلقی: در بیماران تحت شیمی درمانی با موکوزیت دهان یا افراد دچار آفتهای راجعه، PBM درد را کاهش داده و مشارکت در جلسات درمانی را تسهیل میکند.
۲.۲. نوروفیدبک (بازخورد عصبی)
**مبانی نظری: نوروفیدبک یک روش آموزش مغز است که در آن فعالیت الکتروآنسفالوگرافی (EEG) مغز به صورت بلادرنگ پردازش و به فرد نمایش داده میشود (بازخورد). فرد می آموزد با استفاده از این بازخورد، الگوهای امواج مغزی ناکارآمد خود (مانند افزایش نامتناسب امواج تتا ) را به سمت الگوهای بهینه تنظیم کند. این فرآیند مبتنی بر یادگیری عامل و انعطاف پذیری عصبی (نوروپلاستیسیتی) است.
کاربرد در گفتاردرمانی:
لکنت : تحقیقات نشان میدهد لکنت اغلب با الگوهای غیرطبیعی در نیمکره راست و کمبود هماهنگی بین نواحی مغزی همراه است. نوروفیدبک با هدف افزایش فعالیت نیمکره چپ (مثلاً در ناحیه قشر حرکتی اولیه مربوط به گفتار) و تنظیم امواج مرتبط با توجه و آرامش، به بهبود روانی کلام کمک میکند.
اختلال پردازش شنیداری مرکزی (CAPD): آموزش نوروفیدبک میتواند بر نواحی گیجگاهی (پردازش شنوایی) و پیشانی (توجه) متمرکز شود تا درک و تمایز شنیداری را بهبود بخشد.
بازتوانی شناختی-ارتباطی پس از سکته: در کنار گفتاردرمانی سنتی، نوروفیدبک میتواند برای بهبود توجه، حافظه کاری و عملکردهای اجرایی که در ارتباط مؤثر هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
چالشهای اصلی: هزینه بالای دستگاهها، نیاز به آموزش تخصصی درمانگر، مدت زمان نسبتاً طولانی درمان (به ویژه در نوروفیدبک) و لزوم فردیسازی دقیق پروتکل درمانی بر اساس ارزیابیهای جامع (مانند نقشه برداری کمی مغز QEEG در نوروفیدبک) از چالشهای پیش رو هستند. از سویی موثر بودن این درمانها و پایدار بودن اثر انها نامشخص است.
نتیجه گیری
لیزر درمانی کمتوان و نوروفیدبک، با وجود مکانیسمهای عمل متفاوت، یک هدف مشترک را دنبال میکنند: بهینه سازی بستر فیزیولوژیک و عصبی برای تسهیل یادگیری و بهبود عملکرد گفتاری. PBM بیشتر بر محیط بافتی و سلولی تأثیر میگذارد، در حالی که نوروفیدبک مستقیماً بر الگوهای عملکردی مغز متمرکز است.
نکته حائز اهمیت این است که این فناوریها جایگزین گفتاردرمانی سنتی و مبتنی بر فعالیت نیستند، بلکه به عنوان عوامل تسهیلگر و مکمل در یک بسته درمانی جامع عمل میکنند. تصمیمگ یری برای به کارگیری آنها باید توسط تیمی شامل آسیب شناس گفتار و زبان، پزشک متخصص (نورولوژیست، گوش و حلق و بینی) و با در نظر گرفتن شواهد فردی هر مراجع صورت پذیرد. آینده این حوزه، وابسته به انجام پژوهشهای بالینی قویتر، تدوین دستورالعملهای استاندارد و امکان ادغام هوشمندانه تر این فناوریها در پروتکلهای درمانی شخصیسازی شده است. و با توجه به کامل نبودن تحقیقات در ای زمینه نمیتوان درمورد ان نظر قاطعانه داد.
—
برای مطالعه عمیقتر، منابع اصلی و کتب معتبر زیر توصیه میشوند:
| کتب پایه گفتاردرمانی| Introduction to Communication Disorders: A Lifespan Evidence-Based Perspective”** | Robert E. Owens, Jr., Kimberly A. Farinella, Dale Evan Metz | کتابی جامع و مبتنی بر شواهد که به اختلالات ارتباطی در تمام طول عمر میپردازد. |
| کتب پایه گفتاردرمانی | Foundations of Communication Sciences & Disorders”** | Paul T. Fogle | یک مرجع جامع و پایهای برای درک علوم ارتباطات و اختلالات آن. |
ادرس گفتاردرمانی در کرج: کرج سه راه گوهردشت کوچه ولیعصر4 پلاک 22 واحد5 گفتاردرمانی پویش
02632708298
